Ewa Domańska
Wydział Historii UAM
Opracowany przez Komisję THHiMH podręcznik “Wprowadzenie do metodologii historii” (PWN) – w październiku
Komisja THHiMH oraz Sekcja Młodych w marcu 2021 roku podjęły prace nad przygotowaniem podręcznika z metodologii historii dla studentów I i II stopnia na kierunku historia. Wydaniem publikacji jest zainteresowane Wydawnictwo Naukowe PWN.
WPROWADZENIE DO METODOLOGII HISTORII
Podręcznik dla studentów
(opracowanie: Komisja Teorii i Historii Historiografii oraz Metodologii Historii, KNH PAN)
Zamysł projektu
Podręcznik składa się z 33 rozdziałów. Punkt odniesienia dla tematów poszczególnych rozdziałów stanowią zagadnienia sformułowane w Rekomendacjach Komisji dla przedmiotów z metodologii historii wykładanych na studiach I i II stopnia kierunku historia. Autorami rozdziałów są członkowie Komisji (a także Sekcji Młodych badaczy), którzy specjalizują się i mają dorobek publikacyjny w niżej wymienionych zagadnieniach oraz zaproszeni do współpracy goście. Jak najbardziej możliwe są autorskie duety. Zadaniem podręcznika jest przystępne zaprezentowanie wybranych zagadnień związanych z metodologicznymi aspektami wiedzy historycznej. Ma przede wszystkim wskazywać na ważną rolę refleksji metodologicznej w rozumieniu historii jako dziedziny wiedzy, jej społecznych funkcji oraz na jej nieodzowną pomoc w badaniach historycznych i pisaniu logicznie skonstruowanych i krytycznych tekstów akademickich. Podręcznik ma zatem umocnić pozycję przedmiotów teoretycznych w programie studiów na kierunku historia i zachęcać studentów do pogłębiania wiedzy z zakresu metodologii (i teorii) historii.
Misja podręcznika
Prace nad podręcznikiem z metodologii historii (a w dalszej kolejności nad antologią tekstów z metodologii historii) wpisane zostały w podstawowe cele działań Komisji. Ze względu na postęp wiedzy w naukach historycznych, a także zmiany zachodzące w kształceniu studentów, co uwidoczniają „Efekty kształcenia na kierunku historia”, książka, która mogłaby służyć jako podręcznik do zajęć z metodologii historii (i innych pokrewnych przedmiotów) na studiach I i II stopnia jest koniecznością. Zależy od niej promocja wiedzy z zakresu bloku przedmiotów teoretycznych, a przede wszystkim jakość kształcenia w zakresie tej problematyki, co Komisja uważa za „nieodzowny warunek prowadzenia wysokiej jakości badań naukowych w obszarze historii” (Rekomendacje, Preambuła). Książki obecnie wykorzystywane w sylabusach kursów z metodologii historii oferują fragmentaryczne (prócz klasycznych syntez Jerzego Toplskiego Metodologia historii, 1973; Teoria wiedzy historycznej, 1983 oraz Jak się pisze i rozumie historię, 1996) i często zdezaktualizowane przedstawienie problemów metodologicznych.
Zagadnienia
- Przedmiot metodologii historii, jej zakres i struktura (Jan Pomorski)
- Metodologia jako metarefleksja nad historiografią i innymi reprezentacjami przeszłości (Jan Pomorski)
- Miejsce badań historycznych w obrębie nauki i kultury (Anna Brzezińska)
- Specyfika i granice myślenia naukowego (Ewa Solska)
- Problem naukowości i autonomii historii we współczesnym świecie (Jakub Muchowski)
- Specyfika historii jako praktyki badawczej wśród innych dyscyplin naukowych (Anna Brzezińska, Andrzej Czyżewski)
- Współczesna krytyka antropocentrycznego i eurocentrycznego wymiaru historii (Ewa Domańska)
- Zwroty badawcze w historii i w innych naukach humanistycznych (Ewa Domańska)
- Krytyczny wymiar poznania historycznego (Maria Solarska)
- Historia jako dyskurs władzy (Maria Solarska)
- Polityka historyczna (Mariusz Mazur i Piotr Witek)
- Paradygmatyczna struktura historiografii (Jan Pomorski)
- Myślenie historyczne (Piotr Kowalewski Jahromi i Wiktor Werner)
- Wyjaśnianie historyczne w tradycji analitycznej filozofii historii (Krzysztof Brzechczyn)
- Czas i przestrzeń w refleksji historycznej (Tomasz Wiślicz)
- Wydarzenie historyczne (Tomasz Falkowski)
- Narracja historyczna (Maciej Bugajewski)
- Problem prawdy i post-prawdy w historii (Krzysztof Zamorski)
- Zagadnienie obiektywizmu i subiektywizmu w badaniach historycznych (Piotr Kowalewski Jahromi)
- Mity w historiografii (Wiktor Werner)
- Rozumienie, interpretacja i wyjaśnianie w historii (determinizm, woluntaryzm, rola jednostki i/lub zbiorowości w historii) (Joanna Pisulińska)
- Modele i strategie interpretacji w badaniach historycznych (Wojciech Piasek)
- Obiektywistyczny i konstruktywistyczny model poznania (Wojciech Piasek)
- Teoria źródła historycznego we współczesnej refleksji metodologicznej (Aleksandra Kuligowska)
- Klasyczne metody badań historycznych (Maciej Janowski)
- Metody ilościowe i jakościowe w badaniach historycznych (Tomasz Wiślicz)
- Metodologia praktyczna (Ewa Domańska)
- Reprezentacja historyczna (Maciej Bugajewski)
- Metodologiczne problemy historii wizualnej (Anna Ziębińska-Witek i Piotr Witek)
- Metodologia jako problem historii publicznej (Marta Kurkowska-Budzan i Joanna Wojdon)
- Metodologiczne problemy historii cyfrowej (Wiktor Werner i Piotr Witek)
- Etyczny wymiar poznania historycznego (Rafał Stobiecki)
- Wartości i wartościowanie w pracy badawczej historyka (Tomasz Falkowski)
- Metodologia historii a dydaktyka historii i inne formy reflektowania nad przeszłością (Violetta Julkowska)